Fibromiyalji
Fibromiyalji Nedir?
Fibromiyalji, yaygın kas ağrısı ile görülen ve uyku bozukluğu, halsizlik, kaslarda hassasiyet, yorgunluk ile seyreden, yumuşak dokuda romatizmal ağrı olarak tanımlanır. Özellikle vücudun belirli noktalarındaki hassasiyet ile kendini gösterir.
Hastalığın nedenleri tam olarak bilinmese de tespit edilme oranlarına ilişkin istatistiksel bilgiler mevcuttur. Örneğin, kadınlarda erkeklere göre üç kat daha fazla görülme ihtimali olan bu hastalığın genellikle 25-55 yaş arasındaki yetişkinlerde görüldüğü bilinmektedir. Nadiren de olsa çocukluk döneminde de görülebilir.
Gösterdiği semptomlar sebebiyle diğer hastalıklarla kolaylıkla karıştırılabilen fibromiyaljinin doğru teşhisi çok önemlidir.
fibromiyalji, romatizmal hastalıklar içerisinde sık rastlanan bir türdür. Bu nedenle hasta öyküsü iyi alınarak ve gerekli tetkikler yapılarak doğru teşhis koyulmalıdır.
Fibromiyaljinin sebebi tam olarak bilinmemektedir. Ancak hastalığın ortaya çıkmasında genetik ve çevresel faktörlerin etki ettiği düşünülmektedir. Fibromiyalji hastalarının birçoğunun psikolojik karakterlerinde mükemmeliyetçilik, duygu durumlarında dengesizlik ve aşırı derecede titizlik tespit edilmiştir.
Fibromiyalji Belirtileri Nelerdir?
Fibromiyalji belirtileri vücudun belirli noktalarında hassasiyet ve ağrı olarak kendini gösterir. Daha çok bel ve boyunda oluşan ağrının yanı sıra omuz, dirsek, diz ve ellerde de ağrı oluşabilir. Hastalarda ayrıca gerilim tipi baş ağrısı da görülebilir. Normal baş ağrılarına göre bu ağrının daha şiddetli hissedilmesi söz konusudur. Bu bakımdan fibromiyalji, hastalara oldukça rahatsızlık veren ve hayat kalitesinde negatif etkiler oluşturan bir durumdur.
Bu belirtilere ek olarak yorgunluk, uykuya dalmada zorlanma, çok uyumaya rağmen dinlenememe, yorgun uyanma, yataktan kalkmada zorluk gibi uyku problemleri ortaya çıkabilir.
Diğer belirtiler ise şu şekilde sıralanabilir:
- Depresif ruh hali ve kaygı
- Odaklanma güçlüğü ve dikkat eksiklikleri
- Egzersizlerde çabuk yorulma ve halsizlik
- Kulak çınlaması
- Ağrı algısının artmasıyla herhangi bir ağrıyı normalden daha fazla hissetme
- Çeşitli uyarıcıları ağrı gibi hissetme
- Çarpıntı
- Ödem
- Sindirim şikâyetleri (kabızlık, ishal gaz vs.)
Fibromiyalji Noktaları Nelerdir?
Fibromiyalji her ne kadar vücutta yaygın ağrıyla ortaya çıksa da fibromiyalji hastalarının vücudunda hassas nokta ya da tetik noktası olarak adlandırılan fibromiyalji noktaları bulunur. Bu bölgeler oldukça hassas olduğundan hafif baskı bile ağrıya sebep olmaktadır. Fibromiyalji hastalarında 18 hassas noktanın bulunduğu düşünülür. Bu tetik noktalarından bazıları başta, omuzda ve göğüste bulunur. Bu noktalardaki ağrılar fibromiyalji tanısı konulması için yeterli olmasa da hastalığı diğer hastalıklardan ayırt etmek için muayene sırasında değerlendirilir.
Fibromiyalji Nedenleri Nelerdir?
Fibromiyaljinin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Hastalığın sebepleri üzerine yapılan çalışmalar genellikle hastaların neden ağrı hissettiklerini açıklamaya odaklanmıştır.
Fibromiyalji hastalarındaki ağrıya olan duyarlılığının açıklanması hususunda iki teori öne çıkmaktadır. Bunlardan biri, fibromiyaljiyi beyindeki ağrıyı algılayan bölgelerdeki ağrı eşiğinin düşmesiyle açıklar. Bu teoriye göre normalde ağrı hissedilmeyen durumlarda, ağrı eşiğinin düşüklüğü sebebiyle aşırı derecede ağrı hissedilir. Diğer teori ise, fibromiyaljiyi ağrıyı algılayan reseptörlerin daha duyarlı hale gelerek küçük bir ağrının bile büyük bir ağrı gibi algılanması ve bu nedenle vücutta aşırı tepki oluşması olarak yorumlar.
Bu hastalığın oluşmasında genetik ve çevresel faktörler olmak üzere iki husus üzerinde durulur.
Genetik faktörler hastalık açısından çok önemlidir. 1. derece akrabalarında fibromiyalji hastalığı görülen kişilerde bu hastalığa yakalanma oranı 8 kat daha fazladır. Ancak yapılan çeşitli araştırmalar sonucu genetik yatkınlık dışında, fibromiyaljiyi tetikleyen çevresel faktörlerin de olduğu ortaya çıkmıştır.
Çevresel etkenler ise daha çeşitlidir. Bilinen çevresel etkenlerin başında bazı enfeksiyonlar gelir. Enfeksiyonlar, doğrudan fibromiyaljiyle ilişkilendirilmese de hastalığın oluşumuna etki edebileceği düşünülmektedir. Bu sebeple hasta öyküsü alınırken önceden geçirilmiş enfeksiyonlar da göz önünde bulundurulmalıdır.
Genel olarak stresli bir hayat tarzının vücuda pek çok olumsuz etkisi bulunur. Stresin, hormonların işleyişinde bozulmalara sebep olarak fibromiyaljiyi tetiklediği düşünülmektedir. Stres, çocuklukta ya da yetişkinlikte yaşanan duygusal veya fiziksel travmalar sonucu da oluşabilir. Bu durumda fibromiyaljinin ortaya çıkmasına travma ve stres bir arada etki edebilir.
Fibromiyaljiyi tetikleyen faktörler arasında üstünde durulan bir diğer konu, kişinin karakter yapısıdır. Bazı kişiler, olaylar karşısında daha hassas olabilir ya da strese daha yatkın bir kişiliğe sahip olabilir. Özellikle mükemmeliyetçi kişiler, iş ortamında ya da günlük hayatında yoğun stres altında kalarak fibromiyaljiye daha yatkın hale gelebilirler.
Fibromiyalji İçin Risk Grupları
Risk faktörleri düşünüldüğünde, bazı hastalıklarda cinsiyet de genetik gibi etkili bir faktör olabilmektedir; nitekim fibromiyalji sendromu kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi, ailesinde fibromiyalji görülen kişilerde hastalığın görülme sıklığı daha fazladır. Bu da genetik yatkınlığın da risk oluşturabileceğini gösterir.
Geçirilen diğer hastalıklara bakıldığında, depresyon hastalarında, uyku bozukluğu olanlarda hastalığın daha fazla görüldüğü tespit edilmiştir; ancak buradaki sebep-sonuç ilişkisini net olarak kurmak zordur. Başka bir romatizmal hastalığa sahip olmak da fibromiyalji için risk faktörlerindendir.
Fibromiyalji Tanısı Nasıl Konulur?
Fibromiyalji tanısı konulurken hastanın öyküsünün alınmasıyla birlikte fiziki muayene de yapılmalıdır. Fibromiyalji için özel bir test olmadığından vücudun birçok bölgesinde uzun süredir geçmeyen bir ağrı şikâyeti olan hastalarda bu rahatsızlıkların sebebinin fibromiyalji olup olmadığı araştırılır. Bu ağrılar sadece belirli bir bölgeye özgüyse fibromiyalji tanısı konulmaz, ancak vücuda yayılmış genel ağrılar varsa ve bu ağrılar üç aydan uzun bir süredir devam ediyorsa fibromiyalji ihtimali araştırılabilir.
Fizik muayene esnasında ise tetik noktaları da denilen fibromiyalji noktalarına basınç uygulanarak ağrının olup olmadığı kontrol edilir. Bu noktalarda fibromiyalji teşhisi koymak için kabul gören oran 18 noktadan 11’inde ağrı olmasıdır.
Fibromiyaljide doğru tanı koyabilmek adına, başka hastalıkların söz konusu olup olmadığını kontrol etmek için doktor ek testler isteyebilir. Ancak bu fibromiyalji için değil, fibromiyalji ile karışma riski olan başka hastalıklar varsa bunların ortaya çıkarılması için gereklidir. Dolayısıyla fibromiyalji testlerle değil, ancak hasta öyküsü ve fiziki muayene ile anlaşılabilir.
Fibromiyalji Atakları
Fibromiyaljinin, dönemsel olarak şiddeti artıp azalabilen bir hastalık olarak da seyrettiği de gözlemlenmiştir. Bu durumlarda hastalar fibromiyalji atakları yaşayabilir. Ağrıların şiddetlendiği bu dönemlerde hastaların kendini iyi hissetmesi için dinlenmesi, strese neden olabilecek şeylerden kaçınması, olumlu düşüncelere odaklanması ve kendini rahatlatacak, meditasyon ya da sevdiği hobiler gibi aktivitelere yönelmesi tavsiye edilir. Uyku düzenini ve sağlıklı beslenme düzenini korumak da oldukça yardımcı olacaktır.
Fibromiyalji Tedavisi
Fibromiyalji hayatı tehdit eden bir hastalık olmasa da hayat kalitesini kötü yönde etkilediği için dikkatle takip edilmelidir. Hastaların tedavisi bir ekip çalışması gerektirir. Bu ekipte fizik tedavi uzmanı, fizyorterapist ve psikolog olmalıdır. Hastalığın hem ilaç hem de ilaç dışı tedavi yöntemleri vardır ve genellikle birlikte kullanılması önerilir.
Medikal tedaviye ek olarak, fibromiyalji tedavisinde yaşam tarzı değişikliği gerekebilir. Fibromiyalji stres ve psikolojik travmalardan tetiklenebildiği için, hastalara stresten uzak ve sakin bir hayat sürmeleri tavsiye edilir. Stresli bir iş ortamı varsa, iş değişikliği ya da stresi azaltacak önlemler almak; kaygı ve depresyon gibi ek psikolojik rahatsızlıklar oluşursa bunların tedavisi için uzmanlardan destek almak fibromiyalji etkilerini hafifletmek için yapılabilecekler arasındadır.
Ağrılı kasların gevşetilmesinde ve hastanın rahatlatılmasında hastaya özel ve uzman kontrolünde fizik tedavi uygulanabilir.
Fibromiyaljiye Ne İyi Gelir?
Fibromiyalji hastaları, ağrılarını hafifletmek için "Fibromiyaljiye ne iyi gelir?" sorusunun cevabını aramaktadır. Doktorun uygulayacağı tedaviler dışında fibromiyalji semptomlarını hafifletmek için korunması gereken uyku düzeninde, uykunun hemen öncesinde yemek yemekten kaçınmak ve çay kahve, kola gibi uyarıcı içecekler yerine bitki çayları gibi sakinleştirici içecekleri tercih etmek gerekir. Ilık bir duş da uyku kalitesini artırmaya yardımcı olur. Sağlıklı bir beslenme düzeni için hastaların uzun süre aç kalmaması ve vücudu yoracak ağır besinlerden kaçınması gerekir.
Fibromiyalji İçin Önerilen Egzersizler
Masa başı çalışanlarda veya hareketsiz bir yaşam tarzı benimseyen kişilerde kas problemlerinin giderilmesi ve yaşam kalitesinin artırılması açısından egzersiz yapmak büyük önem taşır. Fibromiyalji de ağrıların kaslarda hissedildiği bir hastalık olduğundan, tedavisinde uygun egzersizlerden yararlanılabilir.
Fibromiyalji egzersizleri, kasları güçlendirilerek hastanın daha dirençli hale gelmesini sağlamayı amaçlar. Fakat egzersizlerin rastgele ve bilinçsizce yapılması, iyileşmeyi sağlamadığı gibi sakatlanmalara bile neden olabilir.
Fibromiyalji için çok ağır egzersizler önerilmez. Bunun yerine, kasları adım adım güçlendirecek ve kasların daha esnek olmasını sağlayacak egzersizler tavsiye edilir. Pilates ve yoga esneklik için tercih edilebilecek seçeneklerdir. Uzmanın yönlendirmesi ve kişinin tercihiyle başka egzersizler de yapılabilir.